خواب رفتن دست و پا بسیار شایع است و احتمالا حداقل یکبار هم که شده آن را تجربه کرده اید. اگر این اتفاق بیش از حد رخ دهد می تواند نگران کننده باشد. علت خواب رفتن دست و پا و روش های خانگی درمان آن را یادتان می دهد.
علت خواب رفتن دست و پا چیست ؟
خواب رفتن دست و پا علل مختلفی دارد. اگر گزگز دست یا پا مدت طولانی ادامه داشت یا با علائمی مانند درد، خارش یا تحلیل عضلانی همراه بود، باید برای پیداکردن علت آن به پزشک مراجعه کنید. در ادامه تمامی علل خواب رفتگی دست و پا را عنوان کرده و هر یک را توضیح می‌دهیم.
به نقل از vejthani در رابطه با علل جدی خواب رفتن دست و پا:
بی‌حسی دست و پا را نادیده نگیرید. شروع تدریجی بی‌حسی یا گزگز دست و پا اغلب در میان بزرگسالان به دلیل فعالیت‌های تکراری و اجباری، به‌عنوان‌مثال استفاده طولانی‌مدت از صفحه‌کلید و ماوس کامپیوتر رخ می‌دهد. این علامت میتواند دلایل مختلفی از جمله تغذیه نامناسب (به‌ویژه کمبود ویتامین B) داشته باشد. اما اگر احساس بی‌حسی و سوزن‌سوزن شدن بدتر و همراه با درد باشد، ممکن است نشانه‌ای از نوروپاتی محیطی باشد که نباید بدون درمان رها شود.
۱. دیابت
قند خون بالا میتواند باعث آسیب عصبی شود. یکی از علل اصلی خواب رفتن دست یا پا دیابت است که به آن نوروپاتی دیابتی می‌گویند. اگر دیابت کنترل نشود، علاوه بر این علامت ممکن است دچار علائم دیگری مانند احساس تشنگی، تکرر ادرار یا تغییر بوی دهان شوید.
۲. بارداری
یکی از عوارض شایع بارداری خواب رفتگی دست یا پا است. در دوره بارداری با رشد جنین، حجم رحم بزرگ شده و ممکن است به اعصاب و رگ‌های خونی فشار وارد کند. به همین دلیل احساس گزگز یا سوزن‌سوزن شدن در دست و پا حس می‌شود. در ناحیه شکم نیز کشیده‌شدن پوست میتواند باعث بی‌حسی شود.
۳. فشرده شدن اعصاب
دیسک بیرون‌زده در ستون فقرات میتواند به اعصاب فشار وارد کند. این اعصاب پاها را حرکت داده و فشار روی آنها باعث بی‌حسی و گزگز می‌شود. گاهی آسیب به عصب، گیرکردن عصب و التهاب هم میتواند باعث فشار شود. در نواحی مختلف بدن ممکن است گیرکردن عصب اتفاق بیفتد و باعث خوب رفتگی دست و پا شود. دیسک کمر یا دیسک گردن از جمله بیماری‌هایی هستند که ممکن است منجر به فشردگی اعصاب شوند.
۴. بیماری های خود ایمنی
در افرادی که دچار بیماری‌های خودایمنی هستند، سیستم ایمنی به قسمت‌های مختلف بدن حمله می‌کند. گاهی ممکن است سیستم ایمنی اعصاب را هدف قرار دهد. حمله به اعصاب ممکن است سریع اتفاق بیفتد یا آهسته باشد. عفونت میتواند سیستم ایمنی را تحریک کند. بیماری‌های خودایمنی شامل موارد زیر می‌شوند.
- آرتریت روماتوئید: این بیماری باعث تورم و درد مفاصل می‌شود. بیشتر ناحیه دست و مچ دست را تحت تاثیر قرار می‌دهد. اما ممکن است در نواحی دیگر مانند مچ پا هم درد ایجاد کند. التهاب ناشی از آرتریت روماتوئید باعث فشار به اعصاب شده و حس گزگز ایجاد می‌کند.
- ام اس: بیماری مولتیپل اسکلروزیس یکی از انواع بیماری خودایمنی است که سیستم ایمنی به پوشش محافظ اعصاب (میلین) حمله می‌کند. در نتیجه عصب آسیب دیده و باعث گزگز یا بی‌حسی در دست، پا و صورت می‌شود.
- لوپوس: در بیماری لوپوس سیستم ایمنی به نواحی مختلف بدن از جمله اعصاب حمله می‌کند. التهاب ناشی از لوپوس باعث فشرده شدن اعصاب دست یا پا می‌شود.
- بیماری سلیاک: بیماران مبتلا به سلیاک با مصرف گلوتن دچار واکنش خودایمنی می‌شوند. بیماری سلیاک روده کوچک را تحت تاثیر قرار داده و میتواند علائم نوروپاتی را ایجاد کند.
در افرادی که دچار بیماری‌های خودایمنی هستند، سیستم ایمنی به قسمت‌های مختلف بدن حمله می‌کند. گاهی ممکن است سیستم ایمنی اعصاب را هدف قرار دهد.
۵. کمبود ویتامین
کمبود برخی ویتامین‌ها در بدن میتواند روی اعصاب تاثیر بگذارد. گاهی رژیم غذایی نامناسب باعث این کمبود شده و گاهی بدن در جذب ویتامین دچار مشکل می‌شود. یکی از علائم کمبود ویتامین در بدن میتواند خواب رفتن دست و پا باشد. ویتامین‌های زیر برای سلامت اعصاب مهم بوده و باید برای تشخیص علت خواب رفتن دست و پا کمبود آنها بررسی شود.
- B۱۲
- B۶
- B۱
- E
- B۹ یا فولات.
۶. مصرف داروها
از عوارض برخی از داروها، مشکلات عصبی است. این داروها می‌توانند باعث ضعف و بی‌حسی در دست و پا شوند. داروهای زیر می‌توانند این عارضه جانبی را ایجاد کنند.
- داروهای سرطان (شیمی‌درمانی)
- داروهای HIV
- داروهای قلب و فشارخون مانند آمیودارون یا هیدرالازین
- داروهای ضد عفونت مانند مترونیدازول و داپسون
- داروهای ضدتشنج مانند فنی توئین
۷. عفونت ها
برخی عفونت‌های ویروسی و باکتریایی می‌توانند به اعصاب آسیب وارد کنند. در نتیجه باعث درد، بی‌حسی یا گزگز دست و پا می‌شوند. برخی از این عفونت‌ها شامل موارد زیر می‌شود.
- بیماری لایم: این عفونت باکتریایی از نیس کنه آلوده منتقل می‌شود. اگر به‌موقع درمان نشود، عفونت روی سیستم عصبی تاثیر گذاشته و باعث گزگز دست و پا می‌شود.
- زونا: گاهی ممکن است ویروس واریسلا زوستر در اعصاب افراد مبتلا به آبله مرغان نهفته شود. این ویروس باعث زونا شده و بثورات دردناکی را ایجاد می‌کند. زونا در قسمت کوچکی از بدن مانند دست یا پا ایجاد شده و ممکن است ناحیه آسیب‌دیده دچار بی‌حسی یا گزگز شود.
- هپاتیت B و C: هپاتیت توسط ویروس ایجاد شده و کبد را تحت تاثیر قرار می‌دهد. در صورت عدم درمان التهاب کبد میتواند تبدیل به سیروز یا سرطان کبد شود. گاهی ممکن است این ویروس باعث نوروپاتی محیطی شود. پروتئینی در خون باعث التهاب شده و بی‌حسی و گزگز را به دنبال خواهد داشت.
- HIV یا ایدز: این ویروس به سیستم ایمنی بدن حمله کرده و احتمال عفونت و برخی سرطان‌ها را افزایش می‌دهد. در صورت عدم درمان ایدز عفونت شدید شده و میتواند به اعصاب آسیب وارد کند. در نتیجه احتمال خواب رفتن دست و پا وجود خواهد داشت.
- بیماری هانسن (جذام): جذام نوعی عفونت باکتریایی است و به پوست، اعصاب و سیستم تنفسی آسیب وارد می‌کند. سیستم عصبی در قسمت آسیب‌دیده باعث بی‌حسی یا گزگز می‌شود.
۸. نارسایی کلیه
زمانی که کلیه‌ها به‌درستی کار نکنند، دچار نارسایی می‌شوند. دو عامل فشارخون بالا و دیابت اصلی‌ترین دلیل نارسایی کلیه هستند. در این وضعیت کلیه نمی‌تواند سموم و مواد زائد را از خون حذف کند. تجمع این مواد زائد ممکن است به سیستم عصبی هم آسیب وارد کند. معمولا خواب رفتگی ناشی از نارسایی کلیه در پاها ایجاد می‌شود.
کلیه‌ای که دچار نارسایی شده است، نمی‌تواند سموم و مواد زائد را از خون حذف کند. تجمع این مواد زائد ممکن است به سیستم عصبی هم آسیب وارد کند.
۹. ناهنجاری ژنتیکی
برخی از ناهنجاری‌های ژنتیکی سیستم عصبی را تحت تاثیر قرار می‌دهند. بیماری HNPP و نوروپاتی ارثی با مسئولیت فلج فشاری جز اختلالات ژنتیکی هستند که می‌توانند باعث خواب رفتن دست و پا شوند.
۱۰. تومور
تومورها سلول‌های غیرطبیعی هستند که گاهی ممکن است در کنار یا روی اعصاب تشکیل شوند. در نتیجه به عصب فشار وارد کرده و باعث گزگز یا بی‌حسی می‌شود. هر دو نوع تومور سرطانی و غیر سرطانی ممکن است چنین علامتی ایجاد کنند. حتی گاهی تومور به سیستم ایمنی آسیب وارد کرده و این عارضه باعث آسیب به سیستم عصبی می‌شود.
۱۱. کم کاری تیروئید
زمانی که غذا تیروئید به‌اندازه کافی هورمون تیروئید تولید نکند، شخص دچار کم کاری تیروئید می‌شود. این بیماری در شرایط نادر ممکن است باعث خواب رفتگی دست و پا شود. اگر کم‌کاری تیروئید شدید باشد و درمان نشود، به سیستم عصبی آسیب وارد می‌کند.
۱۲. نوشیدن بیش از حد الکل
مصرف الکل با گذشت زمان به سیستم عصبی و دیگر بافت‌های بدن آسیب وارد می‌کند. الکل باعث کمبود ویتامین B۱۲ و فولات در بدن می‌شود. این دو عامل عملکرد اعصاب را تحت تاثیر قرار داده و باعث خواب رفتن دست و پا می‌شود.
۱۳. سندروم تونل کارپال
سندروم تونل کارپال بیماری شایعی است و زمانی اتفاق میفتد که عصبی میانی زمان حرکت مچ دست فشرده شود. عوامل مختلفی مانند التهاب، حرکات تکراری یا آسیب به عصب باعث بروز این عارضه می‌شود. این بیماران معمولا در چهار انگشت اول دست احساس خواب رفتگی می‌کنند.
۱۴. قرار گرفتن در معرض سموم
برخی از مواد شیمیایی و سموم روی سیستم عصبی تاثیر گذاشته و مضر هستند. به این مواد نوروتوکسین می‌گویند و باعث خواب رفتن دست و پا می‌شوند. چند مورد از مواد شیمیایی نوروتوکسین عبارتند از:
- فلزات سنگین مانند جیوه، سرب و آرسنیک
- آکریل آمید
- اتیلن گلیکول (در ضدیخ استفاده می‌شود.)
- هگزا کربن‌ها (در برخی حلال‌ها و چسب‌ها استفاده می‌شوند.)
پیشگیری از خواب رفتن دست و پا
علت خواب رفتن دست و پا در خواب هر چه باشد می‌توان از آن پیشگیری کرد. تنها موارد ارثی یا بیماری‌های خودایمن قابل پیشگیری نیستند که البته می‌توان آنها را کنترل و درمان کرد.
- برای پیشگیری، تغییر وضعیت در هنگام نشستن طولانی و خوابیدن در وضعیت آزادتر میتواند مفید باشد.
- درصورتی که فرد کمبود ویتامین داشته باشد، تجویز مکمل‌های مناسب یا تغییراتی در رژیم غذایی از بروز بی‌حسی جلوگیری می‌کند.
- همچنین پرهیز از قرار گرفتن در معرض مواد سمی، پیروی از برنامه تمرینی تحت نظارت پزشک، خودداری از نوشیدن مشروبات الکلی جزو مواردی است که ازبروز علائم پیشگیری می‌کند.
انواع روش‌های درمان خواب رفتگی دست و پا
درمان موفق خواب رفتن دست و پا به تشخیص دقیق نوع و علل اختلال مورد نظر بستگی دارد، هرچقدر زمینه‌ی بروز مشکل درست و دقیق‌تر تشخیص داده شود درمان مؤثرتر خواهد بود. همچنین در صورت مراجعه به‌موقع به پزشک و پیگیری دقیق، احتمال این‌که سلول‌های عصبی محیطی از بین نرفته باشند، بیشتر است و می‌توانند دوباره ترمیم شوند.
۱. ماساژ درمانی و کمپرس گرم برای رفع گزگز کردن دست و پا
اولین راهی که به شما پیشنهاد می‌کنیم استفاده از ماساژ و کمپرس گرم است. درصورتی که علت بی‌حسی و گزگز کردن مشکلات گردش خون باشد، کمپرس گرم از طریق تحریک بیرونی سیستم گردش خون و مایعات لنفاو باعث افزایش گردش خون و بهبود عملکرد اعصاب می‌شود و احساس بی‌حسی و یا خواب رفتگی دست و پا را درمان می‌کند.
برای این‌کار یک حوله داغ یا کیسه‌ی آب گرم را به مدت ۵-۷ دقیقه در مناطق آسیب دیده قرار دهید و بعد از برداشتن چند دقیقه محل را ماساژدهید. درصورتی‌که تا سه بار در روز این کار را تکرار کنید، درد و بی‌حسی به میزان قابل توجهی کاهش می‌یابد.
۲. درمان خواب رفتن دست و پا با نمک اپسوم
نمک اپسوم یا نمک حمام نیز به عنوان یک درمان موثر خواب رفتن دست یا پا پیشنهاد می‌شود. منیزیم موجود در آن خاصیت کاهش دهندگی التهاب دارد. پس ضماد کردن آن بر اعصاب آسیب دیده و ملتهبی که باعث ایجاد احساس سوزن شدن می‌شود بسیار موثر خواهد بود.
برای انجام این کار یک فنجان نمک اپسوم را به وان پر از آب اضافه کنید و حدود ۲۰ دقیقه بدنتان را در محلول آب و نمک غوطه ورنمایید و سپس حمام کنید. با انجام روزانه یک بار، گردش خون در بدن افزایش می‌یابد و به دنبال آن احساس سوزن سوزن شدن و خواب‌رفتگی کاهش می‌یابد. این روش درمانی میتواند تاثیر خوبی بر درمان خواب رفتن پای چپ نیز باشد.
۳. درمان دارویی خواب رفتن دست و پا
تغییر رژیم غذایی و مصرف مکمل‌ها با تشخیص پزشک علائم را کاهش می‌دهد. همچنین در صورت دردهای شدید ممکن است تشخیص پزشک نیاز به مسکن و یا درمان‌های موضعی باشد. حتی در مواردی متخصصان درد می‌توانند با کاشت بلوک‌های عصبی یا پمپ‌های درد اقدام به رفع مشکلات اساسی که باعث بی‌حسی و خواب رفتن دست و پا می‌شوند نمایند.
۴. رفع خواب رفتگی بدن با توانبخشی فیزیکی
درصورتی که موارد بالا میزان خواب رفتگی را کنترل نکند و همچنان فعالیت های روزمره مختل باشد، ارجاع به دکتر میتواند راهگشا باشد. در این روش با استفاده از یک برنامه توانبخشی، تمرینات یا روش‌هایی می‌توانید تعادل بدنتان را حفظ کنید و از پس کارهای روزمره‌ی خود برآیید.
۵. درمان خواب رفتن دست و پا با طب سوزنی
پزشک با تعیین علت بی‌حسی و سوزن سوزن شدن دست و پا از طریق سابقه‌ی دقیق سلامتی و با انجام یک معاینه دقیق فیزیکی، میتواند از طب سوزنی استفاده کند که در بیشتر موارد بی حسی و سوزن سوزن شدن دست و پا خیلی خوب به درمان‌های طب سوزنی پاسخ می‌دهند.
چه زمانی برای بررسی علت خواب رفتن دست و پا به دکتر مراجعه کنیم ؟
همان‌طور که در این مطلب توضیح دادیم، علل مختلفی می‌توانند باعث بی‌حسی و خواب رفتن دست و پا شوند. اگر این عارضه ادامه داشته و بعد از مدتی از بین نمی‌رود یا به سایر قسمت‌های بدن سرایت کرد، باید به پزشک مراجعه کنید. در شرایط زیر حتما باید پزشک را از وضعیت خود مطلع کنید.
- به‌تدریج بدتر شده یا خواب رفتگی ادامه دارد.
- با علائمی مانند ضعف، گیجی، مشکل در تکلم، سرگیجه یا سردرد همراه است.
- به سایر قسمت‌های بدن سرایت کرده است.
- در هر دو طرف بدن ایجاد شده است.
- علائم مدام ظاهر شده و از بین می‌روند.
- فقط روی قسمت خاصی مانند انگشت دست تمرکز دارد.
برای خواب رفتگی دست و پا به کدام دکتر مراجعه کنیم ؟
خواب رفتگی دست و پا مربوط به مشکلات سیستم عصبی است. بهتر است برای تشخیص علت آن به دکتر مغز و اعصاب مراجعه کنید. همچنین می‌توانید برای تشخیص بیماری به دکتر عمومی یا دکتر داخلی مراجعه کرده و آزمایش‌های لازم را انجام دهید. برای ارتباط با بهترین پزشکان می‌توانید از طریق سایت دکترتو اقدام کنید. در دکترتو علاوه بر سیستم تعیین وقت حضوری امکان مشاوره آنلاین و تلفنی وجود دارد.
تشخیص علت خواب رفتن دست و پا
زمانی که برای تشخیص علت خواب رفتن دست و پا به پزشک مراجعه می‌کنید، ابتدا معایناتی انجام شده تا عملکردهای حسی و حرکتی بررسی شوند. همچنین پزشک در مورد سوابق پزشکی و داروهای مصرفی سوالاتی می‌کند. سوابق خانوادگی نیز میتواند در تشخیص بیماری موثر باشد.
برای بررسی دقیق‌تر ممکن است آزمایش‌های زیر تجویز شوند.
- آزمایش خون: در آزمایش خون فاکتورهای مختلفی برای بررسی سطح سموم، ویتامین‌ها و هورمون‌ها انجام می‌شود. همچنین در این آزمایش باید عملکرد اندام‌ها و سطح سلول‌های خونی بررسی شود.
- تست‌های تصویربرداری: برای بررسی سلامت اندام‌ها و سیستم عصبی آزمایش‌های تشخیصی مانند عکس‌برداری با اشعه ایکس، ام‌آرآی یا سونوگرافی تجویز می‌شود.
- آزمایش عملکرد عصب: با تست‌هایی مانند آزمایش سرعت هدایت عصبی یا الکترومیوگرافی عملکرد عصب بررسی می‌شود.
- بیوپسی عصب یا پوست
آیا این مفید بود؟
Thanks for your feedback!