بهترین شیوه درمانی در اضافه وزن و چاقی، درمانی است که به طور همزمان شامل اصلاح در رژیم های غذایی، تغییر در فعالیت بدنی و رفتار درمانی باشد. به طور کلی در تغذیه درمانی چاقی نکاتی وجود دارد که باید برای دستیابی به کاهش وزن موفق و همراه سلامتی و همچنین حفظ وزن کاهش یافته به آن توجه کرد. هدف اول، کاهش وزن 5 تا 7 درصد از وزن بدن است. به طور کلی، برنامه های غذایی به سه دسته تقسیم می شوند:
- رژیم غذایی کم انرژی (1500-1200 کیلوکالری در
روز) - رژیم غذایی بسیار کم انرژی (کمتر از 800
کیلوکالری در روز) - رژیم های غذایی حاوی جایگزین های غذا
- رژیم غذایی با ترکیب متفاوت درشت مغذی ها
برنامه های غذایی کم انرژی: رایج ترین نوع رژیم غذایی کاهش وزن است. معمولا با 1000-500 کیلوکالری انرژی منفی در روز و غالباً 1800-800 کیلوکالری (%55≤ از کربوهیدرات ها، 30%≥ از چربی ها و حدود 15% از پروتئین ها) طراحی می شوند. این برنامه های غذایی معمولا با کاهش 400 تا 500 گرم در هفته همراه هستند. از دیدگاه علم تغذیه، یک رژیم غذایی سالم باید بتواند علاوه بر فراهم نمودن درشت مغذی هایی مانند پروتئین، کربوهیدرات و اسیدهای چرب، نیاز بدن به ریزمغذی هایی چون ویتامین ها و املاح معدنی را فراهم کند.
برنامه های غذایی بسیار کم انرژی: این نوع رژیم های غذایی کمتر از 800 کیلوکالری در روز انرژی دارند. به صورت معمول، این رژیم حاوی روزانه 100-70 گرم پروتئین، 80 گرم کربوهیدرات و 15 گرم چربی می باشد. توجه به این نکته بسیار مهم است که این گروه از رژیم ها باید حتما تحت نظارت دقیق متخصصین علم تغذیه انجام شده و حداکثر برای 3 تا 6 ماه، یا 12 تا 16 هفته تنظیم شوند.
برنامه های غذایی ترکیب رژیم بسیار کم انرژی و ایزوکالریک: این برنامه غذایی که روزه داری متناوب[1] نیز خوانده می شود، به صورت روز در میان رژیم بسیار کم کالری (25% از انرژی مورد نیاز تخمینی فرد که معمولاً کمتر از 800 کیلوکالری در روز می شود) و رژیم ایزوکالریک (برابر با انرژی مورد نیاز تخمینی فرد) می باشد. این برنامه نسبت به رژیم غذایی بسیار کم انرژی در برخی بیماران با تحمل بالاتر، حفظ توده عضلانی و ریسک کمتر یازگشت وزن همراه بوده است.
برنامه های غذایی حاوی جایگزین های غذا: یکی از روش های کنترل اندازه وعده غذایی، استفاده از غذاهای آماده به جای وعده اصلی است. این روش از آنجا که میزان کالری و ترکیبات دریافتی را بسیار دقیق تنظیم می کند، در کاهش وزن افراد، هم در فاز کاهش وزن و هم در فاز تثبیت وزن بسیار موثر می تواند باشد.
رژیم غذایی با ترکیب متفاوت درشت مغذی ها: این نوع رژیم های غذایی معمولا 1000-500 کیلوکالری انرژی منفی در روز دارند. این دسته از برنامه های غذایی، شامل رژیم های غذایی کم چرب⸲ کم کربوهیدرات، پرپروتئین و با شاخص گلایسمیک پایین می شوند. از بین تمام انواع رژیم های غذایی این گروه، “رژیم غذایی کم کربوهیدرات با شاخص گلایسمیک پایین با پروتئین افزایش یافته” بیشترین تاثیر را در حفظ کاهش وزن داشته است. پیشنهاد کنندگان رژیم کم کربوهیدارت چنین استدلال می کنن که یکی از علل افزایش اپیدمی چاقی،استفاده از رژیمهای غذایی کم چرب و پرکربوهیدرات است که البته به نوع کربوهیدرات مصرفی نیز بستگی دارد.
نکته قابل توجه این است که هیچ کدام از روش های
بالا بر یکدیگر ارجحیت ندارند. در طراحی رژیم باید نیازها و اولویت های فرد و حتی
تیپ شخصیتی وی حتما مد نظر قرار گیرد.. عوامل تاثیرگذار در تعیین نوع برنامه غذایی
مناسب برای هر فرد عبارتند از:
- شدت چاقی: هر چه شدت چاقی بالاتر بوده و با عوارض همراه شده باشد، محدودیت انرژی در رژیم غذایی باید بیشتر و جدی تر باشد.
- وجود اندیکاسیون بالینی برای کاهش وزن (مانند نارسایی تنفسی و بیماری های قلبی-عروقی)
- دفعات تلاش ناموفق جهت کاهش وزن در گذشته: هر چه بیشتر باشد، رژیم غذایی متعادل تر و سرعت کاهش وزن کمتر، مطلوب تر است.
- وضعیت تغذیه ای فعلی
- وضعیت روانی-اجتماعی فرد: احتمال وجود اختلالات روانی خوردن حتما باید در فرد بررسی شوند.
[1]
Alternate-day-fasting